Spis treści
Mechanizmy magnetofony DCC Budowa techniczna wymogi serwisowania
Czyszczenie głowicy magnetofonu Dat
Napęd magnetofonu Dat Mechanika
Jak długo użytkować Magnetofon Dat
Mechanizmy Dat Sony I Panasonic
Wskazówki porady magnetofony Dat
Magnetofony Cyfrowe Dat I DCC -informację Dla „Kowalskich”
Oryginalne Studyjne Nagrane kasety Dat
Instrukcje serwisowe Magnetofonów Dat
Mechanizmy Dat Sony I Panasonic
Kompatybilność: Sony vs Panasonic
Sony-PCM-R500
DA-60 oraz DA-60MKII
Tally-Ho: modyfikacja DA-30
Magnetofony przenośne i baterie
Tascam: DA-P1
Wszystko w rodzinie: problemy z Panasonic
Dostęp do wskaźnika błędów
Wskaźnik błędów
PANASONIC SV-3500
Jak na swoje czasy, SV-3500 miał bardzo niezawodny transport głównie dzięki zastosowaniu optycznego przełącznika trybu (tzw. mode switch) i logiki transportu. We wszystkich pozostałych maszynach zastosowano elektromechaniczne przełączniki (awaryjne), które przekazują stan transportu do kontrolera systemowego. Wiele magnetofonów pracuje również w trybie odtwarzania wstecznego pod kontrolą silnika napędu przesuwu taśmy (capstan). Nie ma w tym nic złego, dopóki siły naciągu po stronie roli z podawaniem i roli z odbiorem taśmy mieszczą się w specyfikacji. Najwcześniejsze konstrukcje Sony — PCM 1000 / 2500 / D-10 (także z tego okresu) — mają oddzielne silniki dla rolek, podczas gdy większość transportów uzyskuje „napęd rolek” z głównego silnika (capstan) za pomocą pasków, kół zębatych i sprzęgieł. Ble! (Sony stworzyło wyjątkowo nieudany transport — PCM-2300 nie był lepszy, choć miał uchodzić za „profesjonalną” wersję kilku modeli konsumenckich. Potem jednak Sony wypuściło PCM-R500 z oddzielnymi silnikami dla rolek i w cenie detalicznej ok. 1200 USD.)
Zamrożone głowice (FROZEN HEADS)
To nie jest nowy koktajl, tylko rzeczywisty problem w starszych maszynach, w których wirujące głowice potrafią się „zawiesić”. Tak stało się z wiekowym już Panasonic SV-3500, a obecnie spotyka się to też w prawie zabytkowym SV-3700. W tym drugim jest znacznie łatwiejszy dostęp — po zdjęciu górnej pokrywy wystarczy otworzyć szufladę do połowy. Jeśli głowica jest zablokowana, wystarczy lekko spróbować ją obrócić w dowolnym kierunku. Jeśli da się przeżyć takie sporadyczne kłopoty, to sama głowica może nadal działać bez zarzutu.
KOMPATYBILNOŚĆ: Sony kontra Panasonic
Maszyna rozregulowana odtworzy własne nagrania. ALESIS zaleca, by użytkownicy tworzyli sobie „taśmy referencyjne” na nowym urządzeniu. Trzeba sformatować nową taśmę, zanotować datę i sprawdzić jej poziom błędów. Gdy później pojawi się problem, łatwiej będzie przeprowadzić diagnostykę bez marnowania szarych komórek. Polecam nagrać przyjemny, niskoczęstotliwościowy ton — 40 Hz działa bardzo kojąco — na całej długości taśmy, tak aby poza kodem absolutnego czasu nagrany był także jakiś sygnał audio. Taśmy testowe bywają drogie, ale oscyloskop i „ręcznie” przygotowana taśma referencyjna wystarczą, by uzyskać przyzwoity punkt odniesienia. [Ten link] (oryginalny tekst) pokazuje, jak wykonać połączenia.
Problemy z ustawieniem toru pojawiają się zwykle, gdy taśmy wędrują poza studio (out of house). Wbrew krążącym opiniom, choć SONY i PANASONIC tworzą własne transporty i własne taśmy kalibracyjne, to końcowy efekt — wyrównanie — jest identyczny. Jednakże wiele maszyn SONY gorzej trzyma swoje ustawienia, więc należy je traktować z większą podejrzliwością. Winne są BLOKI POCHYŁE (SLANT BLOCKS). Choć to irytująca przypadłość, ma tę „zaletę”, że po naprawie — a nie tylko wymianie — transport potrafi działać lepiej niż oryginalnie. [Ten link] (oryginalny tekst) zawiera szczegółowe informacje na temat regulacji mechanicznych.
RÓŻNICE W LOGICE (LOGIC VARIATIONS)
Firma Panasonic zaprojektowała SV-3500 tak, że rolka dociskowa (pinch roller) jest odłączana w trybie odtwarzania wstecznego (reverse-play). (Tryb odtwarzania wstecznego zawsze jest używany przy odnajdywaniu Start ID, bo transport zazwyczaj „przejeżdża” punkt ID o kilka sekund wstecz, by nie zniszczyć taśmy). Inne magnetofony, które odtwarzają wstecznie z odłączoną rolką dociskową, to Casio DA-2 / DA-7, Tascam DA-P20 i Denon DTR-100P. Wszystkie te przenośne urządzenia wykorzystują mechanizm ALPS, zastosowany też w „stacjonarnym” Tascamie DA-30, który jednak jest wyjątkiem, bo w trybie reverse-play rolka dociskowa pozostaje włączona. (Patrz Rysunek 1). Problem w DA-30 polega na tym, że wymagany jest „miękki hamulec” (soft brake), który zapewnia wstępne naprężenie taśmy (back-tension) rolce odbierającej, gdy ta staje się rolką podawczą (czyli wsteczną). ALPS — jako producent OEM — nigdy nie udostępnił części zamiennej do tego „miękkiego hamulca”. Solidny serwis potrafi jednak wyciąć kawałek filcu i przykleić go do niewymiennej dźwigni — zadanie jest pracochłonne, ale opłacalne, bo taśma traktowana jest delikatniej, a powroty z trybu przewijania odbywają się szybciej.
Rysunek 1: Pomocnicze hamulce w mechanizmie ALPS.
Główne hamulce i sprzęgła znajdują się w zespole rolek (nie pokazano).
Problemy z ładowaniem taśmy często występują w TASCAM DA-30MKII i przenośnym DA-P1. Oba korzystają z mechanizmu ALPS. W głębi mechanizmu znajduje się gumowy pasek wielkości dziesięciogroszówki (penny), który przenosi napęd z silnika na śrubę pociągową (worm gear). Ten trybik bywa czasem nadmiernie nasmarowany. Grawitacja i siła odśrodkowa powodują, że smar „wypluwany” jest na pasek, który zaczyna się ślizgać i w końcu ulega degradacji.
ŻYWOTNOŚĆ MAGNETOFONÓW PRZENOŚNYCH (PORTABLE LIFE SPAN)
Nie jestem fanem „papierosowych” (cigarette pack) przenośnych magnetofonów SONY. Choć to małe dzieła sztuki inżynierskiej, naprawa wcale nie jest tania. Trzeba się z nimi obchodzić bardzo ostrożnie. Nie pożyczaj ich znajomym i na pewno nie upuszczaj. Najbardziej niezawodne i serwisowalne przenośne DAT-y to HHB PortaDat i SONY D-10 Pro.
Inne „pudełkowe” (cigar-box) przenośne urządzenia, jak Tascam DA-P20 (oraz podobne modele Casio i Denona), wciąż warto naprawiać. Zdarza się, że mniej uważni użytkownicy odwrotnie podłączają wtyk zasilacza i siłowo go wciskają, co powoduje uszkodzenia wewnątrz. Poza tym większość awarii to usterki mechaniczne. Części są nadal dostępne, gdyż oryginalny DA-30 Tascama ma ten sam mechanizm ALPS.
Baterie i zasilacze do wielu przenośnych modeli nie są już produkowane, ale nie wyrzucaj starego, „zepsutego” zasilacza. Jeśli kabel i wtyk są w dobrym stanie, firma ECO-CHARGE (tel. 800-361-5666) może je wykorzystać przy modernizacji swoich zewnętrznych systemów akumulatorowych. Ich ceny baterii bywają tak samo dobre albo lepsze niż u producentów oryginalnych, ok. 65 USD, a mają znacznie lepsze parametry. Jednakże potrzebny jest nowy zasilacz, więc początkowy koszt waha się w granicach 200–300 USD. Dotyczy to wszystkich wycofanych z produkcji modeli, w tym przenośnych mechanizmów ALPS (Casio DA-2 i DA-7, Tascam DA-P20, Denon ???) oraz serii Panasonic / Technics SV-25x (tam użytkownik musi mieć starą baterię, by zrobić odpowiednie połączenie). Pamiętaj, co mówił Groucho: „Pan Bóg alps tym, którzy alps sami sobie!” (gra słów z „helps” i „ALPS” – przyp. tłum.).
WSZYSTKO W RODZINIE (ALL IN THE FAMILY)
Poniższe modele Panasonic mają ten sam transport:
PANASONIC SV-DA10 / SV-3200, SV-3700 / SV-3900 oraz SV-3800 / SV-4100.
„/” i sposób wyróżnienia kolorami wskazują, że to ta sama „rodzina”.
[Tu można znaleźć] (oryginalny tekst) schemat konwersji SV-DA10 na SV-3200.
Model SV-3700 jest już na tyle stary, że warto przytoczyć trochę historii. W tym samym czasie co SV-3700 pojawił się SV-DA10 (konsumencka wersja z czarnym panelem, z konwerterami MASH). Nagrywa tylko w 48 kHz i ma złącza RCA (wejście/wyjście) analogowe i cyfrowe w standardzie konsumenckim. SV-3200 to SV-DA10 z jasnym („kremowym”) panelem, tymi samymi portami konsumenckimi i możliwością wyboru częstotliwości próbkowania (44,1 kHz i 48 kHz). W środku to praktycznie te same urządzenia. SV-DA10 można zmodyfikować, by nagrywał w 44,1 kHz.
DWIE LEWE RĘCE (ALL THUMBS)
Transporty Panasonica są bardziej serwisowalne niż niektóre konkurencyjne rozwiązania, ale trudniej je wyczyścić. Rysunek 2a pokazuje to, co zobaczysz po zdjęciu pokrywy. Na tym mocno zmodyfikowanym zdjęciu widać wyraźnie, że mam dwie lewe ręce!
Krok 1: Przyłóż oba kciuki do białych kół zębatych po obu stronach mechanizmu ładującego kasetę. Poruszaj nimi w kierunku niebieskiej strzałki.
Krok 2: Przyłóż niestrzępiącą się szmatkę zwilżoną alkoholem izopropylowym (99%) do boku bębna głowicy. Drugim palcem delikatnie obróć głowicę, dotykając tylko górnej części bębna.
Rysunek 2a: „Tortury” związane z czyszczeniem głowic w Panasonicach
Bardziej zaawansowani mechanicznie mogą skorzystać z Rysunku 2b, gdzie pokazano, jak odchylić tacę ładującą, by uzyskać pełen dostęp do transportu. Możliwe jest nawet odtwarzanie taśmy po prowizorycznym zamocowaniu jej gumką do mechanizmu. Może lepiej nie próbuj, ale niewątpliwie znacznie to ułatwia obserwowanie, co się dzieje.
POZNAJ SZCZEGÓŁY „WAŁU” (TALKING ‘BOUT „SHAFT”)
W lewym górnym rogu Rysunku 2b jest widoczne przybliżenie (zoom) wału silnika przesuwu taśmy (capstan). Ten „Wał” (Shaft) potrafi być naprawdę brudny… (shut yo mouth!). Niewiele maszyn trafia do serwisu w tak złym stanie, ale czasem się zastanawiam, która marka czy partia taśm odpowiada za tak trudny do usunięcia brud.
Usuwanie brudu z wału nie jest łatwe, a taśmy czyszczące nic tu nie pomogą. Alkohol trzeba stosować oszczędnie, by nie wypłukać smaru z łożysk. Używam specjalnego śrubokręta w kształcie „U”, wokół którego owijam szmatkę, by objąć część obwodu wału i zdrapać brud. Najbardziej oporny brud wymaga lekko ściernej taśmy ściernej (tzw. lapping film).
Przeważnie numery seryjne Panasonic zaczynają się literami, np. „AA”. Po nich występują cyfry, np. „0”, „1”, „2” itd., oznaczające kolejno lata produkcji: ’90, ’91, ’92. Zwróć uwagę na następujące kwestie:
Zlokalizuj numer seryjny. (Może być zasłonięty przez uchwyty montażowe typu rack.)
Urządzenia wyprodukowane przed 1993 r. (SV-DA10, SV-3200, SV-3700) wymagają przecięcia jednej ścieżki drukowanej (zob. Rysunek 3a) i wymiany dźwigni odpowiedzialnej za wstępne naprężenie taśmy.
Rysunek 3a: Płytka serwa (Servo board) Panasonica
umieszczona od spodu transportu we wszystkich modelach
z wyjątkiem SV-3500.
Zdjęcie tej dźwigni (nr części RML0090-1) pojawi się kiedyś w celu ułatwienia identyfikacji.
Po wyjęciu tacy ładującej sprawdź, czy nie ma kawałków pękniętej obudowy kasety, które mogłyby zablokować mechanizm. Warto obrócić całe chassis do góry nogami i potrząsnąć nim, żeby ewentualne odłamki wypadły. Smar na mechanizmie bywa dobrym „łapaczem” ciał obcych.
Skontroluj przełączniki trybu pracy (Mode i Load switches). (Przekazują one stan transportu do układu sterującego.) Jeden znajduje się na żółtej płytce drukowanej w pobliżu capstan, drugi pod spodem mechanizmu. Ich styki są pozłacane, ale powłoka złota może się wytrzeć. Jeśli srebrne ścieżki prowadzące do styków sczerniały, wymień oba przełączniki.
Prosty test polega na podłączeniu kondensatora 0,1 µF szeregowo z niesymetrycznym przewodem audio. Na chwilę przykładamy kondensator do przewodów przełącznika i słuchamy podczas przełączania transportu w różne funkcje (Play, Rewind, Shuttle itp.). W „normalnym” stanie słychać będzie wyraźne (głośne) trzaski przy przejściach napięcia z 0 do 5 V. Jakiekolwiek szumy („scratchy”) oznaczają zużyte przełączniki. Punkty testowe i zdjęcia dla Panasonica i innych producentów pojawią się tu kiedyś. Ta metoda szczególnie dobrze sprawdza się także przy Alesis ADAT.
Główne i „miękkie” hamulce zwykle zużywają się po roku lub dwóch, w zależności od intensywności eksploatacji, i powinny być rutynowo sprawdzane i wymieniane. Miękki hamulec (reverse-play soft brake) znajduje się pod rolką odbierającą (take-up reel table). Tylko około 1/32 cala (ok. 0,8 mm) styka się ze spodem rolki odbierającej. Mam modyfikację polegającą na dodaniu dwóch podkładek, co poprawia działanie. Informacje na ten temat też będą dostępne. [Tutaj znajdziesz](oryginalny tekst) więcej szczegółów…
Powtarzające się zacięcia taśmy mogą prowadzić do wykruszenia zębów na dużym kole przesyłowym (transfer gear) od spodu mechanizmu. Głośniejsza praca w szybkim przewijaniu to sygnał, że należy je wymienić.
Istnieje też ryzyko, że naprężenie odbioru (take-up tension) jest za duże lub za małe. Zakres 10–15 g/cm jest prawidłowy. 8 g/cm to za mało, 18 g/cm za dużo. Za te wahania odpowiada sprzęgło (część nr RXG0011-2). Nowa wersja sprzęgła ma czerwoną kropkę.
WYJŚCIE Z ZACIĘCIA (GETTING OUT OF A JAM)
Jednym z częstych powodów zacinania się (niemożności wyjęcia kasety) jest zbyt duża długość filcu odpowiedzialnego za wstępne naprężenie taśmy. Jeśli jest zbyt długi (zużyty lub źle wyregulowany filc i/lub działania wysokiej temperatury), wtedy ramię napinające taśmę blokuje się w położeniu kolidującym z prowadnicą po lewej stronie (prowadnica ładowania/precyzyjna).
Rysunek 3b (powyżej) pokazuje miejsce „kraksy”.
Naciśnięcie ramienia napinającego w kierunku strzałki spowoduje jego obrót zgodnie z ruchem wskazówek zegara i uwolni prowadnicę.
TALLY HO
„Tally” to termin opisujący stan urządzenia. Pojawia się on wśród sygnałów przesyłanych w złączach wielopinowych, które łączą maszynę z innymi maszynami lub z urządzeniami takimi jak piloty i kontrolery edycyjne. W czasach przedcyfrowych najważniejszym sygnałem Tally była żarówka opisana jako RECORD READY. Jeśli się przepaliła, a ty wcisnąłeś nagrywanie, mogłeś być „martwy”…
W magnetofonie szpulowym nie potrzeba dodatkowych wskaźników w trybie przewijania. Ale odkąd taśma „przeprowadziła się do środka”, korzystamy z diod LED i wyświetlaczy LCD. Sądzę, że większość zgodzi się, iż przydałoby się więcej informacji zwrotnych. Oto prosty mod do Tascama DA-30.
Wszyscy jesteśmy winni naciskania przycisków, nawet gdy maszyna nie jest jeszcze gotowa. Czy nie byłoby miło, gdyby produkty wyraźniej sygnalizowały swój stan gotowości? Tascam DA-30 i DA-30 MKII mają na tylnym panelu 15-pinowe złącze DB-15 do zdalnego sterowania (remote). Na schemacie w Rysunku 4 (oznaczone jako P1, „Control I/O”), pin 12 w DB-15 to sygnał STOP TALLY. Schodzi on do poziomu „low” (masy), gdy urządzenie jest gotowe do pracy. Wystarczy podłączyć anodę diody LED do +5 V (pin 16 układu U801 lub U802). Katedra (katoda) diody przez rezystor 220 Ω przechodzi do pinu 4 układu U802 (to także pin 12 DB-15).
Rysunek 4: Fragment schematu Tascam DA-30 (złącze zdalne, „Control I/O”), ukazujący modyfikację diody STOP.
Niestety 5 V nie jest wyprowadzone na DB-15, więc nie można tego zrobić bez otwierania urządzenia. (Stosowanie zewnętrznego zasilania byłoby bez sensu, prawda?) Ja umieszczam diodę LED tuż nad przyciskiem Stop na przednim panelu. Jeśli zajdziesz tak daleko, zauważysz, że w plastikowej obudowie nad przyciskiem Stop jest miejsce idealnie pasujące do diody LED. Sama świadomość, że sprzęt nie przyjmie komend, dopóki nie zapali się dioda STOP, pozwoli oszczędzić twoje palce, nerwy i przyciski w magnetofonie.