Naprawa Taśm Analogowych -Nie rób tego sam w Domu
Oto poradnik jak naprawia się stare taśmy ze względu na to że trudno przekazać mi całą więdzę wiedza niekompletna spali twoje taśmy.
Traktuj ten poradnik jako cząstkę wiedzy jak będe żył to pomogę uczę teraz 20 lat młodsza osobę mam nadzieje ze wiedza zostanie
Starzenie się taśmy magnetycznej dotyczy każdego. Nawet w tej chwili jakaś kaseta DAT czeka, by zatkać głowice w Twoim najtrudniejszym do czyszczenia urządzeniu. W przeciwieństwie do moich zwykłych podróży w obszar cyfrowy, tym razem cofniemy się w magnetyczną przeszłość! Czy jesteś gotów, aby zbadać kontinuum czasoprzestrzenne?
PODRÓŻ W CZASIE… PROSZĘ CZEKAĆ!
Osoby, które na co dzień zajmują się analogowym nagrywaniem, przyjmują za pewnik, że taśma jest nowa, a urządzenie sprawne. Jeśli jednak musisz zająć się remasteringiem lub remiksem zabytkowego analogowego nagrania, oczywiste jest, że maszyna musi być w doskonałym stanie ORAZ że Twoja działalność powinna być ubezpieczona. Pozostaje jednak jedna zmienna, na którą nie masz wpływu: stan taśmy. Dotyczy to w szczególności taśm z połowy lat siedemdziesiątych o wysokim poziomie zapisu, takich jak AMPEX 406/407 i 456, 3M 250 czy AGFA 468, ale nie wyklucza również tych produkowanych aż do lat osiemdziesiątych.
Nie próbuj odtwarzać „zabytkowej” taśmy przed przeczytaniem tego artykułu! Jeśli oczekujesz pełnej regeneracji, taśmy, które przez dłuższy czas spoczywały na półce, zasługują na specjalne traktowanie — zupełnie jak nurek, który musi powoli wynurzyć się na powierzchnię.
Cezarze idziemy na Śmierć … lol
Każda taśma składa się z trzech podstawowych elementów: tlenku żelaza, „bindera” (czyli kleju) oraz plastikowego nośnika. Do lat sześćdziesiątych używano octanu (acetate) — materiału, który się nie rozciąga, a czasem może być kruchy. Choć jego tlenek ma zwykle kolor rdzawo-brązowy, zdarzały się też czarne warianty. Później octan zastąpiły Mylar/Polyester, które lepiej znoszą naprężenia i nigdy nie stają się kruche. Taśmy z lat sześćdziesiątych z czarnym tlenkiem (na Mylarze) sprawiają najmniej problemów.
Ilustracja 1 pokazuje, jak łatwo zidentyfikować taśmę typu acetate, po prostu patrząc pod światło.
(Acetate jest półprzezroczysty, a Polyester nie przepuszcza światła).
Taśmy przechowywane w złych warunkach (jak na zdjęciu „nierówny nawój”) będą wymagały szczególnej uwagi.
Z upływem czasu klej łączący tlenek z nośnikiem pochłania wilgoć i „rozpada się”. Objawy „rozpadu bindera” są od razu widoczne, nawet podczas przewijania. Jeżeli słyszysz odgłosy „darcia” i zauważysz, że taśma przewija się z trudem, to znak, by przestać, zanim tlenek zacznie się odrywać. Maszyny z nieruchomymi lifterami (Ampex 440/1200, MCI i 3M) w wielu przypadkach zatrzymają się na długo przed dojściem do połowy nawijanej taśmy. Starszy Studer, ze swoimi obrotowymi prowadnicami, może nie zdradzać żadnych oznak problemu, dopóki nie zaczniesz odtwarzać.
Odtwarzanie uszkodzonej taśmy nie jest zalecane. Nawet przy próbie przejścia przez trzyminutowy utwór trzeba będzie wielokrotnie czyścić transport. Wartościowy materiał dźwiękowy odkłada się wtedy na elementach prowadzących i staje się bezużyteczny, a do tego trudny do usunięcia. Naprawdę chcesz ryzykować zniszczenie oryginału tylko po to, by zrobić transfer? Jest na to sposób, więc bądź cierpliwy.
Ilustracja 2: Snackmaster® FD-50
SHAKE ‘n BAKE: Część I
Kilka lat temu odkryto, że podgrzewanie taśmy w niskiej temperaturze ponownie aktywuje binder, sprawiając, że taśmy stają się znowu możliwe do odtworzenia. Chociaż zdarzało się używać piekarników konwekcyjnych i suszarek do włosów, najbardziej eleganckie i niedrogie rozwiązanie
Urządzenie, które dziś króluje, to Snackmaster® Pro model FD-50 firmy American Harvest). Za 85 dolarów (z przesyłką) otrzymujesz zestaw z czterema tacami, z których każda pomieści szpulę taśmy półcalowej (½”). (Można dokupić dodatkowe tacki i zestawy przypraw do suszonego mięsa. Czas realizacji zamówienia to około cztery tygodnie.) By zmieścić taśmy jednocalowe i dwucalowe, należy jedną z tac zmodyfikować, wycinając sekcje plastikowych „szprych” wzdłuż krawędzi przy pomocy obcinaków do drutu. Tworzymy w ten sposób „pustą tacę”, która zwiększy wysokość tac poniżej.
Ilustracja 2 pokazuje dehydrator w oryginalnej konfiguracji, ze standardowymi i zmodyfikowanymi tackami na górze. Nigdy nie przetwarzaj żywności i taśm jednocześnie!
FD-50 posiada regulowany termostat oraz wbudowany wentylator do obiegu powietrza. Sprawdziłem, czy nie generuje niebezpiecznych pól magnetycznych — nie ma się czym martwić, choć sam wolę umieszczać taśmę w górnych tacach, z dala od wentylatora znajdującego się w dolnej części urządzenia. Regulacja temperatury wynosi od 95°F do 145°F (35°C – 63°C), z dokładnością do pięciu stopni, co sprawdziłem termometrem fotograficznym.
WSKAZÓWKI DOTYCZĄCE PRZECHOWYWANIA I OBSŁUGI
Przechowywanie taśm „tail-out” (czyli odwiniętych do końca po odtworzeniu) minimalizuje efekt „print-through” i zwiększa szansę na ich długie życie. „Print-through” to mechanicznie wywołane przenoszenie się sygnału z jednej warstwy taśmy na drugą. Przy zapisie z dużym poziomem i przy szybkim przewijaniu efekt potrafi być dokuczliwy, ale przechowywanie „tail-out” maskuje go jako „echo po sygnale”.
Jeśli zauważysz, że taśma jest nie do odtworzenia już w trakcie przewijania, zatrzymaj się powoli. Szybkie przewijanie może spowodować dalsze uszkodzenia, bo tlenek może przykleić się do tylnej strony poprzedniej warstwy. Dodatkowo mogą się rozkleić stare łączenia taśmy (splices). Aby zminimalizować ryzyko, najbezpieczniej jest najpierw odtworzyć taśmę od końca do początku (tyłem), a następnie od początku do końca, by uzyskać równy nawój.
Najlepsze maszyny do przewijania „zdewastowanych” taśm to te, które mają wyłącznie obrotowe prowadnice. AMPEX ATR-100 i większość Studerów idealnie się do tego nadają. Oprócz tego warto zdemontować zespół głowic, bo mieszanka złożona z kleju i tlenku szybko się do nich przykleja (tak samo do nieruchomych części takich jak głowice, liftery czy prowadnice). Modele Studer 800 mają ogromną moc, więc nie używaj pilota i miej oko na taśmę — w razie potrzeby zatrzymaj ją w każdej chwili.
Jeśli nie jesteś pewien stanu taśmy, ale nawój wydaje się dobry, i tak ją „upiecz”. Nie piecz taśmy acetate!!!
REGENERACJA
Po wypieczeniu taśma zwiększy objętość i stanie się luźna wokół rdzenia. Z tego powodu korzystaj ze szpuli z kołnierzami, aby chronić taśmę przed rozwinięciem się. Temperatura pieczenia wynosi między 130°F a 140°F (54-60°C). Taśmy na plastikowych szpulach z małym rdzeniem powinno się przewinąć na większe szpule z rdzeniem NAB. Uważaj, by nawijać taśmę bez „zagięć” — głównym celem jest zminimalizowanie „zniekształceń mechanicznych”, które mogą odbić się na dalszych warstwach i spowodować drop-outy. Nawój powinien być tak gładki, jak przy normalnym odtwarzaniu!
Otrzymałem kilka wiadomości e-mail na temat „czasu pieczenia” i temperatury. Jeśli nawój jest gładki, nie boję się piec taśmy ćwierćcalowej (¼”) przez dwie godziny w temperaturze 135°F (57°C), przekręcając ją co pół godziny. Przekonasz się, że czas pieczenia zależy od szerokości taśmy, jej typu, marki, stanu i liczby szpul wypiekanych jednocześnie. Taśma Ampex z lat siedemdziesiątych może wymagać dwa razy więcej czasu niż taśma 3M z lat osiemdziesiątych (o czym wspominała Wendy Carlos podczas przywracania swoich nagrań z tamtego okresu).
Tabela 1 poniżej może służyć jako punkt odniesienia.
Szerokość taśmy Czas pieczenia (zależny od temperatury i stanu) Uwagi (dotyczą wszystkich)
1/4″ (ćwierć cala) 1 godzina do 4 godzin Umieść blisko górnej pokrywy i obracaj co pół godziny
1/2″ (pół cala) 2 godziny do 5 godzin Zakładając „tail-wind”; odtwórz taśmę wstecz z owiniętą wokół głowic ściereczką
1″ (jeden cal) 3 godziny do 6 godzin Sprawdź łączenia taśmy i czy nie ma zrzucania tlenku
2″ (dwa cale) 4 godziny do 8 godzin Piecz przez pół godziny na każde ćwierć cala; obracaj co 30–60 minut
Tabela 1: Zalecany czas pieczenia i wskazówki przy temperaturach od 130°F do 140°F
Jeśli jesteś ostrożny z czasem i temperaturą, a taśma wciąż zrzuca tlenek po pieczeniu, włóż ją ponownie! Bycie nazbyt ostrożnym ze strachu przed utratą wysokich częstotliwości może być nierozsądne. Zrzucanie tlenku w trakcie transferu jest co najmniej irytujące, a może być wręcz koszmarem, jeśli odkryjesz problem dopiero długo po nagraniu. Jeśli masz obawy, rozważ wypieczenie taśmy testowej, by sprawdzić proces. Taśmy testowe również mogą ulegać sheddingowi. Z mojego doświadczenia wynika, że taśmy można piec więcej niż raz. Następnie należy schować taśmę z powrotem do pudełka i odczekać tak długo, jak trwało pieczenie, aby powróciła do temperatury pokojowej. Nie wszystkie maszyny traktują taśmę jednakowo delikatnie; ciepła taśma jest bardziej podatna na rozciąganie niż ta, która ostygła do „normalnej” temperatury.
By sprawdzić skuteczność procesu, stosuję kawałek materiału (ściereczki) owiniętej wokół taśmy podczas przewijania. Ilustracja 3 pokazuje, co się dzieje z nieupieczoną taśmą — zostawia wyraźny ślad. Niewielki ubytek tlenku jest normalny, ale jeśli osad będzie nadmierny i ściereczka zacznie stawiać duży opór, to znak, że trzeba piec dłużej.
Ilustracja 3: Taśma nieupieczona zostawia brudzący ślad
PRZECHOWYWANIE PO REGENERACJI
Zalecam zawinięcie taśmy w plastikową torbę i włożenie do niej saszetki z żelem krzemionkowym (Silica Gel), by pochłaniała wilgoć. Kilku czytelników podzieliło się sugestiami odnośnie przedłużenia żywotności taśmy:
Firma Comforthouse produkuje zgrzewarkę do żywności — można ją znaleźć na ich stronie.
Foodsaver 990 kosztuje 129 dolarów w sklepach Bed, Bath and Beyond.
CZYSTA MASZYNA
Zużyte głowice pogorszą proces uzyskiwania dobrego transferu. Ilustracja 4 przedstawia kilka ujęć dwukanałowej głowicy ćwierćcalowej. Efekt załamania oświetlenia dodatkowo uwydatnia ślad zużycia głowicy, który wygląda jak poziomy pasek w środkowej części. Na widoku z boku strzałki wskazują miejsca, gdzie w wyżłobieniach gromadzi się tlenek. Do usuwania uporczywego brudu można użyć wykałaczki lub kawałka kartonu.
Ilustracja 4: Trzy ujęcia dwukanałowej głowicy ćwierćcalowej
Zużyte głowice, takie jak ta na zdjęciach, powinny zostać poddane ponownemu szlifowaniu (re-lapping), by poprawić odpowiedź w wysokich częstotliwościach i ograniczyć przymulanie niskich częstotliwości. Aby zapobiec ponownemu tworzeniu się rowków, w których gromadzi się brud (co zmniejsza wydajność), można wyciąć w powierzchni głowicy specjalne otwory („relief slots”), jak na górnym zdjęciu w Ilustracji 4.
UWAGI
Pieczenie taśmy, która jest nierówno nawinięta, może uszkodzić jej krawędzie, bo nagrzewają się zbyt mocno, co prowadzi do trwałych zniekształceń w obrazie stereo.
Pieczenie w niższej temperaturze — około 120–125°F (49–52°C) przez dłuższy czas — wystarczy, aby „naprawić” taśmę na tyle, by dało się ją równo przewinąć. Pieczenie „tail-out” jest korzystne zarówno dla uzyskania dobrego nawinięcia „play wind”, jak i w celu zminimalizowania „print-through”, tak jak w przypadku „zdrowych” taśm. Następnie można powtórzyć pieczenie w nieco wyższej temperaturze, by w pełni reaktywować klej.
Taśma na małych szpulach będzie bardziej podatna na jakiekolwiek „anomalia mechaniczne” — zostają one niejako „wprasowane” w taśmę, co jest niekorzystne. Dlatego zaleca się „delikatne” pieczenie, tak by dało się ją przenieść na większą szpulę (najlepiej tail-out). Używam dodatkowego odcinka taśmy-lidera, aby oddalić ważny materiał od rdzenia; dotyczy to również szpul NAB.
PROSZĘ NIE RÓB TEGO W DOMU
Jak „Upiec” Taśmę
Wiele taśm wyprodukowanych w połowie i pod koniec lat 70. jest teraz wyjmowanych z magazynów w celu remiksowania i reedycji, a inżynierowie odkrywają, że nie da się ich odtwarzać. Powierzchnia taśmy stała się lepka i przykleja się do głowic oraz nieruchomych prowadnic transportu taśmy, powodując piszczenie, szarpanie, a w skrajnych przypadkach spowolnienie lub całkowite zatrzymanie mechanizmu. Problem ten pojawia się we wszystkich markach taśm, ale prawie zawsze da się go naprawić – przynajmniej tymczasowo.
Taśmy mogą wykazywać dwa różne problemy wynikające z długotrwałego przechowywania: rozkład lepiszcza i rozkład smaru. Rozkład smaru (który jest stosunkowo rzadki) pozostawia biały osad, gdy taśma przechodzi przez głowice. Rozkład lepiszcza, częstszy, pozostawia ciemny, lepki osad i można go naprawić poprzez delikatne podgrzanie taśmy (tzw. „pieczenie”). Naprawa rozkładu smaru wymaga dokładnego czyszczenia taśmy i ewentualnego nałożenia nowego smaru. Pieczenie nie rozwiązuje problemu rozkładu smaru, a może nawet go pogorszyć. Upewnij się więc, z którym problemem masz do czynienia, zanim włożysz taśmę do piekarnika.
Skąd bierze się lepkość?
Lepiszcze to związek chemiczny, który spaja cząstki tlenku i przytwierdza je do podłoża taśmy. W warunkach wilgotnych (czyli wszędzie tam, gdzie nie ma kontrolowanego, niskiego poziomu wilgotności) poliuretan używany w lepiszczu ma tendencję do absorbowania wody. Woda reaguje z cząsteczkami uretanu, powodując ich migrację na powierzchnię taśmy, gdzie tworzą lepką warstwę utrudniającą odtwarzanie.
Krótkie łańcuchy cząsteczek uretanu są szczególnie podatne na absorpcję wody, podczas gdy długie łańcuchy sprawiają, że mieszanka powłokowa jest zbyt lepka, by wyprodukować dobrą taśmę. Najlepsze są łańcuchy średniej długości, ale producenci taśm nie wiedzieli o tym w tamtym czasie i nie zawsze mieli kontrolę nad tym, co otrzymywali. W przypadku taśm Ampex, najbardziej narażone są taśmy 406 i 456 wyprodukowane mniej więcej między 1975 a 1984 rokiem. W tamtych latach Ampex testował masę otrzymywaną od dostawców lepiszcza jedynie poprzez pomiar lepkości. Niestety, długie i krótkie łańcuchy dają w uśrednieniu lepkość podobną do idealnych łańcuchów średnich, więc część taśm została nieuchronnie wyprodukowana ze zbyt dużą ilością krótkich cząsteczek uretanu w lepiszczu. W najgorszych przypadkach nawet 3 dni wystawienia na wilgotność względną 70% mogą sprawić, że taśma stanie się lepka, ale zazwyczaj proces ten trwa od 2 do 15 lat w normalnych, „przyjaznych dla ludzi” warunkach. W 1984 roku Ampex zaczął stosować chromatografię gazową wysokociśnieniową (właśnie wtedy ją wynaleziono) do kontroli jakości surowców, co pozwoliło dokładniej określić skład molekularny lepiszcza i lepiej kontrolować produkcję. Postęp chemii na służbie lepszego życia.
Dobra wiadomość jest taka, że „syndrom lepkiej taśmy” spowodowany absorpcją wody przez krótkie łańcuchy cząsteczek uretanu jest prawie zawsze odwracalny. Proces naprawy jest powszechnie znany jako „pieczenie taśmy”. Efekt utrzymuje się około miesiąca w normalnych warunkach przechowywania, a Ampex twierdzi, że taśmę można piec wielokrotnie bez negatywnych skutków. Najlepszą radą jednak jest zrobienie kopii taśmy przy pierwszym odtwarzaniu i praca na kopii.
Jak upiec taśmę?
Należy poddać taśmę równomiernemu ogrzewaniu, najlepiej w temperaturze 130°F (około 54°C), z wahaniem nie większym niż ±10°F. Zbyt niska temperatura sprawi, że proces będzie nieskuteczny, a zbyt wysoka zwiększy ryzyko efektu print-through (przenikania sygnału między warstwami taśmy).
Można użyć różnych rodzajów piekarników. Jedna rzecz, której NIE powinieneś robić, to włożyć taśmę do kuchennego piekarnika i ustawić go na „niską” temperaturę. Większość termostatów piekarników nie schodzi wystarczająco nisko, nie zapewnia odpowiedniej kontroli temperatury, a gazowy płomień generuje sporo pary wodnej – czyli dokładnie to, czego chcemy się pozbyć.
Ważne jest, aby taśma była równo nawinięta przed pieczeniem. Jeśli była przechowywana jak taśma matka, prawdopodobnie tak jest, ale jeśli trzeba ją przewinąć, należy to zrobić z prędkością odtwarzania na drugą szpulę, używając magnetofonu, z którego można zdjąć głowice, i tak przewlec taśmę, aby nie przechodziła przez żadne nieruchome prowadnice.
Piekarnik z suszarką i kartonu
Prostym, choć mało eleganckim, domowym piekarnikiem do taśm jest konstrukcja przypisywana George’owi Hornowi z Fantasy Records, wykorzystująca suszarkę do włosów i karton.
Materiały:
- Kartonowe pudełko o boku około 14 cali (np. opakowanie po taśmie lub po butelkach wina) z odciętymi klapami
- Suszarka elektryczna o mocy 1500 W
- Metalowa półka (np. z piekarnika kuchennego)
- Kilka drewnianych listew 2×4 do podparcia półki
- Termometr do mięsa (z okrągłą tarczą i metalową sondą) – jeśli musisz kupić, polecam te sprzedawane przez Starbucksa do mierzenia temperatury mleka do latte. Możesz wziąć cyfrowy, ale nie jest konieczny – w końcu pieczesz analogowe taśmy. (Nie spodziewałeś się, że przejdę przez to bez choćby odrobiny żartu, prawda?)
- Coś do rozdzielenia szpul, jeśli pieczesz kilka taśm naraz (np. rdzenie z 10,5-calowych szpul).
Metalowa półka jest ustawiona na listwach 2×4 około 3 cale nad stołem, szpule z taśmą układane są na półce, a pudełko nakrywa całość. W jednej ze ścian pudełka, na górze, wycinamy otwór i wkładamy dyszę suszarki. Ja musiałem zamocować uchwyt suszarki w imadle, żeby całość się nie przewróciła. To jedyna część wymagająca inżynierii na miejscu i kreatywności. Termometr wbijamy w przeciwległą ścianę pudełka, mniej więcej na środku, tak aby nie był bezpośrednio w strumieniu gorącego powietrza. Taśmę wyjmujemy z opakowania, ale nie trzeba jej zdejmować ze szpuli.
Włącz suszarkę i uważnie obserwuj termometr. George Horn zaleca ustawienie suszarki na niską temperaturę i niski nawiew. U mnie jednak w tych ustawieniach temperatura nie przekraczała 100°F, więc musiałem użyć wysokiej temperatury i nawiewu, aby osiągnąć 130°F. Twoje doświadczenia mogą być inne. Pamiętaj, że nie ma termostatu, więc sprawdzaj temperaturę co najmniej co pół godziny, aby uniknąć przegrzania – przynajmniej dopóki nie poznasz swojego suszarki. Marka i model suszarki, rozmiar pudełka i odległość półki od stołu wpływają na temperaturę. Najlepiej najpierw poeksperymentować z taśmą testową, zanim włożysz do środka cenną taśmę matkę.
+————————+
| |
/————–| | —— Pudełko