Tajemnice magnetofonów DAT

Spis treści

PODSTAWOWE WSKAZÓWKI

Przewijaj wszystkie taśmy od początku do końca przed formatowaniem.

Dowiedz się, jak sprawdzić ukryte funkcje urządzenia (łączny czas pracy głowicy i wskaźnik błędów).

Wiedz, jak i kiedy czyścić głowice (kieruj się informacjami z powyższego punktu).

Miej harmonogram konserwacji i trzymaj się go, albo…

…wiesz, że czas na konserwację, jeśli urządzenie „wciąga” taśmę, zawiesza się albo wyświetla komunikaty błędów.

Regularnie rób klony i/lub rób je natychmiast po naprawie urządzenia.

Zaopatrz się w higrometr (Radio Shack Numer katalogowy: 63-867).

Nie pal.

Przewijaj taśmy na któryś z końców i wyjmuj z urządzenia, kiedy nie są używane.

NOWOŚĆ! Jak „dotrzeć” nowe głowice.

WYŚLIJ KLONY

Najpierw to, co oczywiste. Maszyna, która generuje wiele komunikatów o błędach, potrzebuje co najmniej czyszczenia, a być może i serwisu. Jeśli jeszcze tego nie robisz, regularnie rób klony projektów w trakcie pracy, zwłaszcza po naprawie. Dlaczego? Ponieważ „chore” maszyny tworzą taśmy, które trudno odtworzyć, nie mówiąc już o przeprowadzaniu dogrywek lub synchronizacji wielu maszyn. Zachowaj oryginał, używaj klona i opisuj taśmy (Label, Label, Label)!
POROZMAWIAJMY O POGODZIE

Manhattan to wyspa otoczona wodą. To nie jest co prawda „Nawlins”, ale latem bywa tu duszno. Maszyny DAT są dość wyrozumiałe, lecz skrajne warunki pogodowe potrafią sprawić, że ośmiośladowe rejestratory cyfrowe staną się bardziej kapryśne niż zwykle. W pomieszczeniach wideo temperatura i wilgotność utrzymywane są odpowiednio na poziomie 67°F (ok. 19,4°C) i 40%. Zbyt niska wilgotność zwiększa elektryczność statyczną, a zbyt wysoka sprawia, że taśma przykleja się do głowic. Pomieszczenia wideo to stosunkowo „czyste” środowisko. Często są tam dwie główne klimatyzacje i dodatkowa zapasowa. „Chłód, czystość i stabilne warunki” (temperatura i wilgotność) to podstawa. Wierzcie mi – gdyby ważny sprzęt pracował w kontrolowanym środowisku (sama reżysernia się nie liczy), działałby dłużej i psułby się rzadziej.

Typowa pogoda w połowie sierpnia w moim warsztacie/studiu to 75°F (ok. 24°C) i 49% wilgotności, przy włączonej klimatyzacji. Po jej wyłączeniu temperatura wzrosłaby może o kilka stopni, ale wilgotność z łatwością podskoczyłaby o 10%! Zaopatrz się w termohigrometr i zwracaj uwagę na codzienne zmiany. Być może zauważysz, że wysoka wilgotność dokłada się do innych problemów – nie tylko ze „złą fryzurą”. Staraj się regulować poziom wilgotności i nie zapominaj o wymianie filtra w klimatyzatorze. Odkurzanie również jest wysoce zalecane (nie zapomnij przy tym zmienić filtr), natomiast palenie tytoniu jest niewskazane.
TYPOWE DOLEGLIWOŚCI: Przełączniki statusu transportu

Wszystkie magnetofony miewają problemy z transportem. Jak wspomniałem we wcześniejszych artykułach, elektronika niemal zawsze jest bardzo stabilna. Kluczem do niezawodnego działania mechanizmu transportu są przełączniki trybu (Mode) i ładowania (Load). Służą one jako czujniki, które przekazują informacje o stanie transportu do układów sterowania systemowego. Brudne czy zużyte przełączniki generują nieprawidłowe dane, czyli komunikaty błędów, zacięte taśmy lub ich „pożeranie”. Jeśli przytrafi ci się to raz lub dwa, czas na serwis. [Kliknij tutaj, by przeczytać artykuł „Crunch a la Mode” – w oryginale. – przyp. tłum.]
PLANOWANIE KONSERWACJI

Zaplanuj konserwację co 250 godzin. Jest to wartość typowa dla transportów wideo stosowanych w cyfrowych magnetofonach. Wszystkie cyfrowe ośmiośladowe magnetofony mają wbudowane liczniki, które sumują czas, gdy taśma styka się z głowicami. Nie znajdziesz tam przycisku z napisem „Total Head Hours”. W każdym przypadku trzeba wcisnąć kombinację „magicznych” klawiszy, by uzyskać dostęp do ukrytych informacji. Poniższa tabela przedstawia przegląd dla różnych urządzeń:
Maszyna 1. naciśnij 2. naciśnij 3. naciśnij Funkcja
~ ~ ~ ~ ~
adat Set Locate & Stop ~ ~ Drum “ON” Time (Czas pracy bębna)
adat Set Locate & FF ~ ~ Wersja oprogramowania
~ ~ ~ ~ ~
panasonic
prawie wszystkie oprócz sv-250/3500 mode-reset-pause mode ~ Error Rate i inne ukryte informacje
SV-3500 ustaw timer na „PLAY” …jednocześnie naciskając RECALL ~ Naciśnij RECALL, by zobaczyć Error Rate
SV-25x Włącz zasilanie naciśnij LIGHT switch Stop, Rew, Skip Forward/Backward Zwolnij klawisz STOP jako ostatni, by wyświetlić Error Rate
~ ~ ~ ~ ~
DA-88 Stop, Play & Rec ~ ~ Wersja systemu
DA-88 FF, Play & Rec ~ ~ Wersja SY-88
DA-88 REW, FF & Stop ~ ~ Wersja Servo
DA-88 FF, Stop & Play display/up/down/remote ~ Powitanie (Greeting)
DA-88 up / down ~ ~ Włożenie taśmy czyszczącej (Insert Cleaning Tape)
DA-88 up / down up / down ~ Łączna liczba godzin czyszczenia (Total Cleaning Hours)
DA-88 Stop & Play ~ ~ Łączny czas bębna (d 0000)
DA-88 Stop & FF ~ ~ Łączny czas przewijania (ds 0000)
DA-88 FF, Stop & Play Stop Remote Słupki głośności kanałów 1 & 2 wskażą liczbę błędów głowic A i B w trakcie „Play”
~ ~ ~ ~ ~
RC-848 Podczas wyświetlania logo Rew, FF & Stop !First Birthday Powinna mieć wersję 2.04 lub wyższą (obecnie 3.01)

Uwaga

Różne Tryby Testowe (Test Modes) inicjuje się, naciskając te przyciski podczas uruchamiania urządzenia.

** Naciśnij STOP natychmiast po włączeniu zasilania. Na wyświetlaczu powinno pojawić się „test”; jeśli tak jest, przejdź do następnego kroku.
Karta synchronizacji SY-88 nie będzie działać poprawnie z wersjami systemu poniżej 3.01. Skontaktuj się z Tascam, jeśli wykryta wersja to 1.03.

Nie wykręcaj śruby WORD SYNC. Tylna ścianka urządzenia poprawia połączenie uziemienia i minimalizuje zakłócenia.

! Po zainstalowaniu nowego firmware’u należy wykonać „First Birthday”, by zainicjalizować system. Ustaw wszystkie przełączniki S1 w pozycję ON, włącz urządzenie na trzy sekundy, wyłącz i ustaw wszystkie przełączniki S1 w pozycję OFF.

O WSKAŹNIKU BŁĘDÓW (ERROR RATE)

Niektórzy producenci niechętnie dają użytkownikom dostęp do informacji o błędach, choć jest to funkcja zasadnicza, zapewniająca bardzo przydatne informacje. Zachęcam do „udzielania przydatnych informacji” producentom i sygnalizowania im, jak ważny jest łatwy dostęp do wskaźnika błędów.
GWARANCJA

Aktualna gwarancja Tascam na DA-88 to 90 dni na robociznę i rok na części. W pierwszym roku sprzedaży Alesis wysłał do wszystkich klientów ADAT XT aktualizację gwarancji. Obecnie zwiększono ją do roku na części i robociznę; wcześniej było 90 dni na robociznę/głowicę i rok „bez wad”. Głowica w XT jest objęta gwarancją przez rok lub 1500 godzin. Tascam przewiduje żywotność głowic na 1000 godzin.
ZALECENIA DOTYCZĄCE TAŚM

Jesienią 1996 r. na spotkaniu SPARS (The Society of Professional Audio Recording Studios) przedstawiciel firmy BASF wygłosił prezentację o taśmach nagraniowych i ich wpływie na zużycie głowic. Wspomniałem o tym krótko w „EQ” w październiku 1996, ale warto to powtórzyć:

Wszystkie taśmy mają wbudowany komponent ścierny, który ma pomagać w utrzymaniu czystości głowic podczas pracy. Gdyby taśmy były zupełnie nieścierne, głowice by się zapychały i nic by się nie dało zrobić.

Największe zużycie głowicy ma miejsce w pierwszej połowie jej przewidywanego okresu życia. Jest to normalne. Tak samo jak silnik samochodowy ma okres docierania, głowica potrzebuje czasu, aby jej powierzchnia „dopasowała się” do ścieżki taśmy. A jeśli ktoś nie wiedział – taśmy różnią się sztywnością, co zmienia tor ich prowadzenia.

Wysoka wilgotność, dym (np. papierosowy) i kurz (z gipsu czy czegokolwiek) zwiększają ścieranie i skracają żywotność głowic. Nie podano konkretnej liczby, ale 40% wilgotności to dobra wartość odniesienia. Przeciwieństwem skrajnej wilgotności jest niebezpiecznie niska wilgotność i groźba elektryczności statycznej. U mnie w warsztacie jest obecnie 79°F (ok. 26°C) i 22% wilgotności – to spadek o 50% od końca lata – i to bez klimatyzacji. Jeśli wilgotność jeszcze spadnie, przyda się nawilżacz powietrza.

Podobnie jak karma dla psów może być dopasowana do wieku zwierzaka, różne rodzaje taśm mogą lepiej się sprawdzać na różnym etapie zużycia głowic. Jeśli przez długi czas używasz jednej marki, zmiana może przynieść albo poprawę, albo pogorszenie. Pomijając politykę firm, naprawdę trudno wskazać „najlepszą” taśmę, bo na wydajność wpływa wiele czynników. Zawsze sprawdzaj wskaźnik błędów, by mieć pewność.

DTRS: CZY WIESZ, CO TO ZNACZY?

DTRS (Digital Tape Recording System) to oficjalna nazwa formatu ośmiu cyfrowych ścieżek na taśmie Hi-8, stosowanego przez Tascam w modelach DA-38 i DA-88 oraz w produkowanym dla Sony PCM-800. Podczas szkolenia serwisowego w październiku dowiedziałem się o intensywnych poszukiwaniach przez Tascam najlepszej taśmy kompatybilnej z DTRS i otrzymałem do testów taśmy Sony DARS-60MP oraz BASF. Sprawują się bardzo dobrze. Szukaj logo DTRS także na innych markach taśm (w jednym z lokalnych sklepów znalazłem trzy długości Ampex DA8, z certyfikatem DTRS). Unikaj taśm marki DIC!
JAK „DOTRZEĆ” NOWE GŁOWICE

Niektóre „młode” głowice DA-88 potrafią być bardzo ostre i – w pewnych warunkach – „chwytać” taśmę. „Pewne warunki” to sytuacje, w których taśma jest napinana, zanim głowica się rozpędzi lub zanim osiągnie pełną prędkość obrotową. Moim zdaniem, to kwestia oprogramowania, którą dodatkowo mogą pogarszać pewne partie taśm oraz ręczne czyszczenie głowic. Zawsze zostaw czas na odparowanie alkoholu! Czy to ostre głowice, czy wilgoć na nich – oba te czynniki mogą spowodować zatrzymanie się taśmy lub jej owinięcie wokół głowicy. Jednym z takich przypadków będzie próba sformatowania taśmy od jej środka. Jest to też kwestia warunków pogodowych i zróżnicowania w formulacjach taśm.

W przypadku wszystkich maszyn zaleca się, aby użytkownicy wykorzystali „świeże” głowice, formatując co najmniej „pudełko” taśm (zwykle 10 sztuk). W studiach wideo często nagrywa się sygnał „czarny” (tzw. black) na całą długość taśmy, zanim się ją użyje do właściwego nagrania. Formatowanie taśm – od początku do końca – minimalizuje przerywane starty i zatrzymania, które mogą nasilić „zlepianie” (stiction) głowicy i taśmy. To nie tylko świetny sposób na dotarcie nowych głowic, ale także tworzenie lepszych (wstępnie sformatowanych) taśm.

Gdy DA-88 wyświetli komunikat o błędzie, transport przestaje działać i nie wysunie taśmy. To zabezpieczenie przed uszkodzeniem taśmy. Nie próbuj wyjmować taśmy ręcznie. Gdy tylko coś jest nie tak, WYŁĄCZ urządzenie. Następnie włącz je, jednocześnie naciskając FF, STOP i PLAY, a potem naciśnij STOP. Jeśli udało ci się wejść w tryb „TEST”, wyświetlacz przez chwilę pokaże „TEST”. Jeśli nie – spróbuj ponownie. (Wejście w tryb TEST daje większą szansę na bezpieczne wysunięcie taśmy.) Po pojawieniu się napisu TEST poczekaj, aż na wskaźnikach pojawi się komunikat TASCAM (lub spersonalizowany przez użytkownika), a potem naciśnij EJECT. Nie próbuj niczego innego w trakcie trybu TEST. Wyłącz zasilanie dopiero po wysunięciu taśmy.
Zrób wstępną diagnostykę samodzielnie

Jeśli problem nie ustępuje, zmień markę lub partię taśmy. Wszystkie taśmy z logo DTRS (Sony, AMPEX i BASF, które znam) działają bardzo dobrze i są do siebie bardzo podobne (podpowiedź!). Taśmy Maxell – zwłaszcza z serii „Broadcast” – z powodzeniem stosuje się w Record Plant Remote. Taśmy typu Metal Particle (MP) są zalecane w sytuacjach wymagających częstego przewijania. Metal Evaporated (ME) dają wyższe wzmocnienie sygnału RF i niższy wskaźnik błędów, jednak nie radzą sobie dobrze przy dużych obciążeniach, więc powinno się ich używać głównie do archiwizacji i projektów długoterminowych. Zarówno taśmy Fuji, jak i TDK 8 mm mogą nie działać dobrze w twoim urządzeniu DTRS, choć dobry serwisant może zoptymalizować prąd zapisu i układ ATF (odczyt) tak, by jednak działały. Na wszelki wypadek zawsze sprawdzaj wskaźnik błędów po sformatowaniu taśmy. Oto dlaczego…
TAŚMA: WARIACJE NA TEMAT

Wszyscy znamy różnice brzmieniowe różnych taśm kasetowych analogowych. Zniekształcenia oraz charakterystyki basu i wysokich tonów zmieniają się w zależności od formulacji i grubości taśmy. Różnice te koryguje się za pomocą prądu zapisu (tzw. bias) i korekcji (EQ), ale w magnetofonach kasetowych nie da się tego zrobić tak łatwo i precyzyjnie, jak w profesjonalnych magnetofonach szpulowych. Natomiast w przypadku DAT, ADAT i DTRS sprawa wygląda inaczej…

Cel jest podobny dla taśmy cyfrowej i analogowej: minimalna liczba drop-outów (błędów) i maksymalny poziom sygnału (mocny sygnał wyjściowy). Zbyt słaby sygnał w świecie analogowym to szum, a w cyfrowym – ponieważ nagranie jest prowadzone przy nasyceniu (saturation) – jeśli sygnał spadnie poniżej progu poprawnego odczytu, usłyszysz znajomy zgrzyt „cyfrowej piły łańcuchowej”.

Kolejny fakt związany z nagrywaniem w trybie saturacji: nie jest potrzebna głowica kasująca. Nowy sygnał po prostu „przebija” stary. W analogowej technologii jedna głowica może zarówno nagrywać, jak i odtwarzać, ale w cyfrowej taśmy wymagają pary głowic (obie pary w przypadku dogrywek). Gdy są nowe, pary głowic są dość dobrze do siebie zbliżone – teoretycznie jedna głowica mogłaby wykonać całą pracę, jeśli w ogóle nie wystąpiłyby błędy. To niemożliwe w dłuższym czasie; wystarczy, że jedna głowica się zapcha lub zużyje i wskaźnik błędów szybuje w górę.
TRACKING: PRZESZKODY W SZYBKIEJ SYNCHRONIZACJI (LOCK-UP)

Oprócz informacji audio, zarówno DAT, jak i DTRS umieszczają w przestrzeni zapisu helikalnego dodatkowe częstotliwości sterujące (Automatic Tracking Frequencies, ATF). (System Adat używa do tego ścieżki liniowej). W DTRS występują cztery powtarzające się sygnały o częstotliwościach z zakresu 100 kHz do 200 kHz. Są to częstotliwości niskie w porównaniu z zakresem 3,15 MHz do 6,3 MHz, w którym koduje się dane cyfrowe.

W DTRS wolne, wielomaszynowe „zgrywanie się” (lock-up) może oznaczać, że sygnały trackingowe są zbyt trudne do odczytu. Problemy z trackingiem (we wszystkich maszynach – DAT, Adat, itp.) mają zwykle charakter mechaniczny. Niewłaściwy tor prowadzenia taśmy i nieprawidłowe wartości napięć taśmy (supply lub take-up) także mogą spowolnić pracę transportu.
CZYSZCZENIE MECHANIZMU („SWABBING THE DECK”)

Opinie na temat czyszczenia głowic są podzielone